Nghệ thuật tranh khắc kính ở Việt Nam

Nghệ thuật tranh khắc kính ở Việt Nam

Tính thẩm mỹ, khả năng ứng dụng đa dạng, phong phú trong trang trí nội, ngoại thất…, thế nhưng tuy đã xuất hiện tại Việt Nam 20 năm, tranh khắc kính hiện vẫn còn quá ít người biết và tìm đến.

Tranh khắc kính trên trần nhà -Tác phẩm của Coba.

Nghệ thuật tư duy ngược

Lâu nay nhiều người vẫn nghĩ tranh khắc kính có xuất xứ từ Trung Quốc hay châu Âu. Quả thật, tranh kính đã xuất hiện khá lâu ở châu Âu nhưng đó chỉ đơn thuần là những mảnh kính màu qua gọt giũa, đính, dán tạo thành tranh. Tranh kính ghép ở châu Âu du nhập vào Việt Nam hàng chục năm nay nhưng chủ yếu sử dụng trong nhà thờ... Tranh kính của Trung Quốc có khác hơn khi người ta dùng sơn sơn trực tiếp lên kính. Còn nói đến tranh khắc kính, giới họa sỹ, kiến trúc sư thường nghĩ ngay tới nghệ nhân bàn tay vàng Phạm Hồng Vinh hay còn gọi là Vinh Coba. Ông là người đầu tiên sáng tạo ra thể tranh điêu khắc kính nghệ thuật ở Việt Nam.

Được đào tạo chuyên ngành kinh tế nhưng ông Vinh lại có năng khiếu và niềm đam mê mỹ thuật. Từ những năm 90 của thế kỷ trước ông đã mày mò vẽ và làm tranh trên chất liệu sứ và có những thành công nhất định. Nhận thấy kính là chất liệu đang dần được ứng dụng nhiều trong xây dựng, ông nghĩ đến việc làm cho những tấm kính phẳng phiu được dùng làm gương, vách ngăn kia có hồn hơn. Mới đầu ông chỉ dùng đá mài làm cho mờ đi, rồi đến những hoa văn đơn giản được mài, khắc vào kính. Những đường nét điêu khắc nông, sâu tạo thành hình khối sinh động, có tính thẩm mỹ. Nhưng mài thủ công tốn rất nhiều thời gian, công sức, ông nghĩ đến việc chế tạo máy mài kính. Chiếc máy mài kính do ông tự chế không chỉ tăng công suất làm việc lên gấp nhiều lần mà còn giúp mài được nhiều chi tiết phong phú, sinh động hơn...

Để làm được một sản phẩm tranh khắc kính, họa sỹ phải thực hiện khá nhiều công đoạn. Đầu tiên là phác thảo ý tưởng trên giấy (hoặc trên máy vi tính), chọn nguyên liệu kính phù hợp nội dung, vị trí ứng dụng tranh để làm sạch kính, đưa nội dung tranh lên kính bằng công nghệ điêu khắc thủ công tỉ mỉ (dùng máy mài và súng phun cát áp lực để khắc), cuối cùng tranh được sơn hấp màu qua nhiệt độ 700 độ C. Nghệ nhân Phạm Hồng Vinh cho biết: đây là công đoạn khó nhất để cho ra đời một bức tranh hoàn hảo. Nó đòi hỏi thợ sơn phải am hiểu về mỹ thuật và phải làm việc bằng tư duy ngược. Vì không nhìn được tác phẩm mình đang làm nên họa sỹ phải nhớ toàn bộ bố cục bức tranh đến từng chi tiết nhỏ nhất. Công đoạn sơn màu phức tạp, cần sự tập trung cao độ, tỉ mỉ, bởi chỉ sơ ý làm rớt một giọt màu là phải tẩy toàn bộ bức tranh đi sơn lại, thậm chí phải vứt bỏ làm lại từ đầu. Cũng vì đòi hỏi này mà rất ít thợ bám trụ được với nghề và đó cũng là điều băn khoăn của nghệ nhân Phạm Hồng Vinh về đào tạo lớp thợ kế cận.

Trăn trở phát triển, quảng bá

Tranh khắc kính đã xuất hiện ở Việt Nam khoảng 20 năm nay nhưng số người biết và ứng dụng loại hình nghệ thuật này còn rất khiêm tốn. Tranh khắc kính không chỉ có giá trị về nghệ thuật mà còn được đánh giá cao về mặt ứng dụng trong trang trí, thiết kế nội, ngoại thất, tạo nên không gian sáng, đẹp như làm trần nhà, bàn, ghế, cửa, vách ngăn, cầu thang, bể kính... Kính điêu khắc nghệ thuật cách âm, cách nhiệt tốt. Không gian ngôi nhà sẽ trở nên thoáng hơn, rộng hơn, giảm bớt sự nặng nề bởi khả năng xuyên sáng của tranh kính. Đó còn là những bức tranh do chính chủ nhà lựa chọn, có sự tư vấn và thiết kế kỹ càng của các chuyên gia. Có thể là bộ tranh tứ bình, tranh sơn thủy, tranh trừu tượng... được vẽ, thiết kế theo ý tưởng của chủ nhà.

Với khả năng ứng dụng rộng rãi trong xây dựng như thế nhưng thị trường tranh kính nghệ thuật vẫn trầm lắng. Phải chăng tranh kính chưa phù hợp với túi tiền của người tiêu dùng, hay do quan niệm kính thiếu độ bền, độ an toàn? Họa sỹ Trương Quang Hưng, Công ty Cổ phần Tư vấn - Thiết kế Kính Việt, cho biết: “kính điêu khắc nghệ thuật được làm trên mọi chất liệu kính, tùy theo vị trí lắp đặt mà chúng tôi tư vấn, thiết kế cho khách hàng sử dụng loại kính dán an toàn hai lớp, kính temper có độ dày từ 8mm đến 12mm. Các loại kính này sau khi được gia công nhiệt chịu được lực va đập lớn và đặc biệt an toàn cho người sử dụng, kể cả gia đình có trẻ nhỏ. Vì khi xảy ra sự cố kính sẽ vỡ thành những hạt nhỏ tròn không gây thương tích. Với giá thành dao động 1,8 - 3 triệu đồng/m2, tùy theo chất liệu và độ phức tạp của bức tranh, trong khi giá công xây dựng hiện nay khoảng 900.000 đồng/m2, là chấp nhận được”.

Theo ông Hưng, người tiêu dùng chưa chọn kính điêu khắc nghệ thuật cho ngôi nhà của mình là do còn yếu ở khâu quảng bá sản phẩm. Về điều này, nghệ nhân Phạm Hồng Vinh chia sẻ: chúng tôi cũng rất đau đầu cho việc quảng bá sản phẩm. Tôi từng tham gia khá nhiều các hội chợ về vật liệu xây dựng mới những mong nhiều người biết đến kính điêu khắc nghệ thuật hơn. Tháng 6.2011, tôi tổ chức một triển lãm tranh khắc kính tại Hà Nội để tiếp tục quảng bá cho loại hình nghệ thuật ứng dụng này. Những bức tranh kính nghệ thuật được triển lãm có đề tài đậm nét văn hóa Việt như: Lạc Long Quân diệt giao long, Tiên Dung - Chử Đồng Tử, Hát xẩm, Hát quan họ... Theo tôi, các đơn vị sản xuất kính nghệ thuật phải liên kết với các kiến trúc sư để khi tư vấn thiết kế cho khách hàng họ tư vấn cả về sản phẩm của mình. Đó là cách tốt nhất để tranh khắc kính nghệ thuật đến được với từng gia đình người Việt.

Theo ĐBND